به گزارش خبرنگارحوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، قرآن کریم مشتمل بر معانی دقیق، تعالیم و حکمت‌هایی والا درباره حقیقت خلقت و اسرار هستی است که عمده مردم در عصر رسالت از درک آن ناتوان بودند. از این رو پیامبر اکرم (ص) و پس از ایشان مفسران به تبیین و شرح جزئیات آیات قرآن کریم می‌پرداختند. ما نیز با هدف آشنایی بیشتر با آیات الهی، هر روز به چند آیه از کلام الله با استناد به تفاسیر معتبر مفسران قرآن کریم می‌پردازیم.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
به نام خداوند رحمتگر مهربان
الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ وَبِمَا أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوَالِهِمْ ۚ فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِلْغَیْبِ بِمَا حَفِظَ اللَّهُ ۚ وَاللَّاتِی تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضَاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّ ۖ فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلَا تَبْغُوا عَلَیْهِنَّ سَبِیلًا ۗ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلِیًّا کَبِیرًا
مردان را بر زنان تسلط و حق نگهبانی است به واسطه آن برتری که خدا برای بعضی بر بعضی مقرر داشته و هم به واسطه آنکه مردان از مال خود نفقه دهند، پس زنان شایسته مطیع شوهران و در غیبت آنان حافظ (حقوق آن‌ها) باشند از آن رو که خدا هم (حقوق زنان را) حفظ فرموده است؛ و زنانی که از نافرمانی آنان (در حقوق همسری) بیمناکید باید نخست آنان را موعظه کنید و (اگر مطیع نشدند) از خوابگاه آنان دوری گزینید و (اگر باز مطیع نشدند) آنان را به زدن تنبیه کنید، چنانچه اطاعت کردند دیگر راهی بر آن‌ها مجویید، که همانا خدا بزرگوار و عظیم الشأن است.
تفسیر آیه ۳۴ سوره نساء
امام رضا (ع) سرّ اینکه به زنان نصف میراث مردان می‌رسد آن است که زن وقتی ازدواج نمود مال را از مرد می‌ستاند (مراد گرفتن مهریّه و نفقه است)، ولی مرد پس از ازدواج باید مال [را به زن]اعطاء کند از این‌رو حظّ و نصیب او را بیشتر از نصیب زن قرار داده‌اند.
علّت دیگر برای دو برابر ارث‌بردن مردان از زنان این است که زن اگر محتاج باشد در گروه نان‌خور‌های مرد است و بر مرد لازم است او را اداره کند و نفقه‌اش را بپردازد، ولی بر زن واجب نیست مرد را اداره کرده و درصورت احتیاج وی نفقه‌اش را بدهد لذا حظّ مردان را دو برابر نصیب زنان قرار داده‌اند و فرموده حق تعالی به همین معنا اشاره دارد: «الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللهُ بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِمْ».
«قَوّام» به کسی گفته می‌شود که تدبیر و اصلاح دیگری را بر عهده دارد.
«نشوز» از «نشز» به معنای زمین بلند است و به سرکشی وبلندپروازی نیز گفته می‌شود.
شرط سرپرستی و مدیریّت، لیاقت تأمین و اداره زندگی است و به این جهت، مردان نه تنها در امور خانواده، بلکه در امور اجتماعی، قضاوت و جنگ نیز بر زنان مقدّمند، بِما فَضَّلَ اللّهُ … وَ بِما أَنْفَقُوا و به این خاطر نفرمود: «قوّامون علی ازواجهم»، زیرا که مسئله‌ی زوجیّت مخصوص زناشویی است و خدا این برتری را مخصوص خانه قرار نداده است.گرچه برخی زنان، در توان بدنی یا درآمد مالی برترند، ولی در قانون و برنامه، باید عموم را مراعات کرد، نه افراد نادر را.
برای جمله «حافِظاتٌ لِلْغَیْبِ بِما حَفِظَ اللّهُ» معانی گوناگونی است:
الف:زنان، آنچه را خدا خواهان حفظ آن است، حفظ نمایند.
ب:زنان، حقوق شوهران را حفظ کنند، همان گونه که خدا حقوق زنان را در سایه تکالیفی که بر مرد نهاده، حفظ کرده است.
ج:زنان حافظ هستند، ولی این توفیق را از حفظ الهی دارند.
وقتی راه‌های مسالمت آمیز سود نبخشید، یا باید دست از انجام وظیفه کشید، یا باید در صورت تأثیر نداشتن موعظه و قهر، خشونت به خرج داد. به گفته‌ی روانشناسان، بعضی افراد، حالت مازوشیسم (آزاد طلبی) پیدا می‌کنند که تنبیه مختصر بدنی، برایشان همچون مرهم است. در تنبیهات بدنی هم، اسلام سفارش کرده که نباید به مرحله‌ی کبودی جسم یا زخمی شدن بدن برسد. به علاوه، مرد متخلّف هم گاهی توسط قاضی تنبیه بدنی می‌شود.
امام صادق (ع) فرمودند:نشوز زن آن است که در فراش (هم بستر شدن) از شوهر تبعیت نکند و مقصود از «اضْرِبُوهُنَّ»، زدن با چوب مسواک و شبیه آن است، زدنی که از روی رفق و دوستی باشد.
پیام‌های آیه ۳۴ سوره نساء
۱-در یک اجتماع دو نفری هم، یکی باید مسئول و سرپرست باشد. مدیر خانه مرد است. «الرِّجالُ قَوّامُونَ عَلَی النِّساءِ»
۲-در اداره امور زندگی، باید تعقّل و تدبیر، بر احساسات و عواطف حاکم باشد. «الرِّجالُ قَوّامُونَ عَلَی النِّساءِ»
۳-نظام حقوقی اسلام با نظام تکوین و آفرینش هماهنگ است. حقّ مدیریّت مرد، به خاطر ساختار جسمی و روحی اوست. «الرِّجالُ قَوّامُونَ عَلَی النِّساءِ»
۴-برتری‌های طبیعی فضل الهی است. «بِما فَضَّلَ اللّهُ»
۵-هزینه زندگی، بر عهده مرد است. «بِما أَنْفَقُوا»
۶-قانونگذار باید در وضع قانون، به تفاوت‌های طبیعیِ زن و مرد در آفرینش، توجه داشته باشد. «اَلرِّجالُ قَوّامُونَ … بِما فَضَّلَ اللّهُ»
۷-نشانه‌ی شایستگی زن، اطاعت و تواضع او نسبت به شوهر است. «قانِتاتٌ»
۸-نشانه‌ی همسر شایسته، حفظ خود در غیاب شوهر است. «حافِظاتٌ لِلْغَیْبِ»
۹-اطاعت زن از شوهر و حفظ حقوق وی، مشروط به تأمین زندگی او از سوی مرد است. «بِما أَنْفَقُوا … فَالصّالِحاتُ قانِتاتٌ حافِظاتٌ»
۱۰-علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد. پیش از آنکه زن ناشزه شود، چاره‌ای بیندیشید. «تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ»
۱۱-مرد هیچ حقّی در آزردن همسر مطیع خود ندارد. «فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَیْهِنَّ سَبِیلاً»
۱۲-سه مرحله موعظه، ترک هم خوابی وتنبیه، برای مطیع کردن زن است. پس اگر از راه دیگری زن مطیع می‌شود، مرد حقّ برخورد ندارد. جمله‌ی «فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ» نشانه آن است که هدف اطاعت است، گرچه از طریق دیگری باشد.
۱۳-تواضع زن، ضعف نیست، ارزش است. «فَالصّالِحاتُ قانِتاتٌ»
۱۴-نشانه‌ی همسر شایسته، رازداری، حفظ مال و آبرو و ناموس شوهر در غیاب اوست. «فَالصّالِحاتُ … حافِظاتٌ لِلْغَیْبِ»
۱۵-برخورد با منکرات باید گام به گام و مرحله به مرحله باشد. موعظه، قهر تنبیه. «فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ»
۱۶-تا موعظه مؤثر باشد، قهر و خشونت ممنوع و تا قهر و جدایی موقت اثر کند، تنبیه بدنی ممنوع است. «فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ … وَ اضْرِبُوهُنَّ»
۱۷-برخورد خشن و تنبیه، تنها برای انجام وظیفه است، نه انتقام و کینه و بهانه. «فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَیْهِنَّ»
۱۸-برتری مردان، نباید سبب غرور شود، چون خدا از همه برتر است. «إِنَّ اللّهَ کانَ عَلِیًّا کَبِیراً»
۱۹-توجّه به برتری خداوند، کلید تقوا و پرهیز از ستم بر همسران است. «إِنَّ اللّهَ کانَ عَلِیًّا»